10.07.2013

Ogórek (Cucumis sativus L.) pochodzi z południowych stoków Himalajów, a także wilgotnych ciepłych terenów północnych oraz wschodnich Indii, gdzie uprawiano go od przynajmniej 4000 lat. Z Indii przeniesiono go do Egiptu, a stamtąd do krajów śródziemnomorskich. W starożytnej Grecji oraz w Rzymie ceniono go jako warzywo, a także środek poprawiający urodę. Juliusz Cezar uważał, że nie ma nic bardziej orzeźwiającego niż ogórki. Wierzono wówczas, że sok z ogórków wzmaga temperament oraz inteligencję.

Do Europy środkowej, północnej i wschodniej ogórek dotarł w średniowieczu.  Wierzono wówczas, iż do ogórka włożonego do łóżeczka gorączkującego dziecka wsiąknie cała gorączka. Do Polski ogórek nie przybył wraz z królową Boną, jak włoszczyzna, ale ok. IX w. z Bizancjum przez Rosję, gdzie nazwano go ogórec. W Polsce otrzymał nazwę ogórek, a w Niemczech początkowo agurke, a później i do dziś gurke. W XIX w. uprawiano go w szklarniach angielskich, a obecnie uprawia się go na całym świecie. W rejonach ciepłych rośnie w gruncie, a w zimniejszych – w szklarniach.

 

Ogórek, zwany też ogórkiem siewnym, należy do rodziny dyniowatych (tak jak dynia, melon i arbuz). Jest rośliną roczną, ciepłolubną, płożącą się po powierzchni ziemi, a także pnącą się po podporach, osiągającą długość 1-4 m. Kwitnie od czerwca do września. Z dużych żółtych kwiatów powstają wydłużone owoce typu jagody. Botanicy nazywają je rzekomymi jagodami. W zależności od odmiany ogórki mają długość 2-60 cm. Większość odmian ma zieloną skórkę, ale bywają też białawe lub brązowawe o powierzchni szorstkiej, brodawkowatej, a nawet kolczastej. Miąższ jest zielonkawobiały, a nasiona płaskie i białawe.

Dawniej ogórki zawierały związek goryczowy, którego obecnie uprawiane gatunki są prawie zupełnie pozbawione. Najbardziej gorzki jest koniec owoców od strony szypułki.

 

W 100 g miąższu jest jedynie 12,2 kcal, 96 g stanowi woda, 0,6 g białko, 0,2 g tłuszcz, 1,8 g węglowodany, 0,1 g nienasycone kwasy tłuszczowe, a ponadto 141 mg potasu, 29 mg sodu, 23 mg fosforu, 15 mg wapnia, 8 mg magnezu, 0,5 mg żelaza, 0,2 mg cynku i witaminy: 8 mg witaminy C oraz witaminy A, E, kwas foliowy.

 

Ogórki:

– dzięki niskiej wartości energetycznej są świetnym pożywieniem dla osób odchudzających się,

– pobudzają funkcjonowanie nerek i pęcherza moczowego, dzięki zawartości potasu odwadniają organizm i oczyszczają krew odciążając układ krążenia,

– pomagają przy przewlekłych zaparciach,

– obniżają poziom cholesterolu (dzięki fitosterynie – wtórnej substancji roślinnej),

– przypuszcza się, że mogą zapobiegać powstawaniu nowotworów, zwłaszcza żołądka, a nasiona ogórków (tak jak dyni, arbuza, sezamu, migdały, chleb świętojański, orzechy włoskie, brazylijskie oraz ziemne) skutecznie zmniejszają objawy związane z przerostem prostaty,

– dzięki zawartości pektyn w owocach i związkach goryczowych głównie w skórkach, korzystnie wpływają na funkcjonowanie wątroby i wydzielanie żółci,

– stosowane zewnętrznie pobudzają przemianę materii w skórze, zapewniają gładką, różową cerę; sok z ogórka odświeża i wygładza skórę oraz pomaga na wypryski.

Ogórki kiszone zawierające naturalny kwas octowy, zapobiegają procesom gnilnym w jelitach, ułatwiają trawienie i zaostrzają apetyt. Mogą je jadać także osoby z dolegliwościami żołądka i wątroby, które nie mogą jeść świeżych ogórków. Ogórki kiszone i ich sok są niezłym źródłem witaminy C.

 

Ogórków nie powinno się łączyć z warzywami bogatymi w witaminę C, zawierają bowiem enzym – askorbinazę, rozkładającą kwas askorbinowy. Dlatego nie należy łączyć świeżych ogórków np. z pomidorami.

Dobre są dania ciepłe z ogórkami, a zwłaszcza w kompozycji z dodatkiem ziół.

Surowe ogórki są świetne na upał, gdyż świetnie gaszą pragnienie.

 

Obecnie rozmaite odmiany ogórków używane są do różnych celów:

– ogórki szklarniowe, tzw. węże, są ciepłolubne i wrażliwe na mróz mają ciemnozieloną, gładką skórkę i nadają się wyłącznie na mizerię i do surówek; można je jeść ze skórką,

– ogórki do duszenia to ogórki gruntowe, niezbyt wrażliwe na chłód; mają jędrny, nieco wodnisty miąższ,

– ogórki do marynowania lub kwaszenia uprawiane głównie w gruncie i zbiera od lipca do września; mają mniejsze owoce niż ogórki sałatkowe (6-12 cm), a skórkę brodawkowatą lub kolczastą; można marynować również większe ogórki podzielone na ćwiartki lub plasterki,

– ogórki do konserwowania, jako tzw. pikle są uprawiane w gruncie i przetwarza się je po uprzednim obraniu, usunięciu nasion i pokrojeniu wzdłuż.

 

Dobre ogórki powinny być twarde i mieć ciemnozieloną skórkę. Ogórek pożółkły  i zwiędnięty nie nadaje się do spożycia.

W lodówce, w części przeznaczonej dla warzyw ogórki można przechowywać 1-2 tygodnie. Do mrożenia się nie nadają. Klasyczne metody konserwacji to kiszenie lub marynowanie.

 

 

 

Źródła:

1) Carper J. „Żywność twój cudowny lek”, „Vesper”,

2) Chomicz A., Stradecka A. „Bukiet warzyw”, „Świat Książki”,

3) Gumowska I. „Czy wiesz co jesz?”, Wydawnictwo „ALFA”,

4) Lehari G. „Owoce i warzywa”, „DELTA”,

5) „Surowce spożywcze pochodzenia roślinnego” pod red. K. Świetlikowskiej, Wydawnictwo SGGW.