04.08.2012

Mięta (Mentha Labiatae) to jedna z najstarszych roślin zielarskich na świecie. Opisywana była w papirusach egipskich już w XVI w. p.n.e. Używana w medycynie chińskiej, a także do napojów chłodzących. Występowała w starojapońskich legendach. Biblijni faryzeusze uważali miętę, koper i kminek za rośliny na tyle cenne, że pobierali od ich zbiorów dziesięcinę. Żydzi posypywali miętą podłogę w synagogach. To samo robili później rzymscy chrześcijanie w kościołach, nazywając ją zielem św. Marii.

Nazwa rodzaju – Mentha pochodzi od greckiej bogini (a może to była nimfa?) Menty personifikującej rozum ludzki. Musiała być również urodziwa, bo w mitologii greckiej Hades zmienił ją w roślinę, aby uchronić przed zemstą swojej zazdrosnej żony.

W starożytnej Grecji i Rzymie mięta była popularna. Owidiusz przedstawiał miętę jako symbol gościnności. Opisywał parę wieśniaków, Baucis i Filemona, którzy czyścili nią naczynia przed podaniem posiłku gościom.

Hipokrates opisywał lecznicze właściwości mięty. Pliniusz uważał, że mięta pobudza pracę mózgu, dlatego uczniowie rzymskich filozofów nosili na głowie wianki ze świeżych gałązek mięty.

Galen zalecał stosowanie naparów z liści.

W średniowieczu uprawę mięty i innych ziół rozpropagowali zakonnicy. Muzykalni benedyktyni uważali nawet, że herbatka z mięty nadaje głosowi miękkie i delikatne brzmienie. Wiele odmian mięty uprawiano w Europie już w IX w. Awicenna ustalił w XI w. zakres jej terapeutycznego stosowania.

 

Dzisiaj znamy ponad 600 odmian mięty. W Polsce występuje kilka gatunków m. in. mięta polej, nadwodna czy zielona.

Mięta rośnie najlepiej na stanowisku słonecznym, ale częściowo zacienionym, w glebie wilgotnej, próchniczej, przepuszczalnej i zasadowej. Można ją też uprawiać w pomieszczeniach.

Liście obrywa się przed kwitnieniem. Można je suszyć, zamrażać, konserwować w occie lub w oleju. Liście zaparza się jako orzeźwiającą herbatkę.

Najwięcej olejku eterycznego znajduje się w kwiatostanach (4-6%), w liściach (2,4-2,75%) natomiast w łodygach właściwie nie występuje.

Dla świeżego oddechu, a także dla zamaskowania zapachu alkoholu zaleca się żucie papki z mięty i miodu.

Liście mięty można ususzyć i użyć do mieszanek i saszetek zapachowych. Niektórzy Japończycy bardzo cenią orzeźwiający zapach mięty i nawet noszą przy sobie aromatyczną kulkę ze zmiętych liści.

 

Mięta polej w małych ilościach może być dodawana do zup i farszów, jednak kobiety w ciąży, dzieci i chorzy na nerki powinni jej używać ostrożnie w małych ilościach. Jej liście położone w szufladach i szafach między odzież i pościel odstraszają mrówki i pchły.

 

Mięta zielona – liście wkłada się do nowego ula dla zwabienia pszczół. Mocny odwar stosuje się do leczenia popękanej skóry dłoni i dodaje do wzmacniających kąpieli.

 

Mięta pieprzowa (Mentha piperita L.) została wyhodowana w Anglii, w Mitcham w hrabstwie Surrey i przekazana w darze przez księcia Hertfordshire Janowi Ray. Następnie rozpowszechniła się na całym świecie jako najcenniejsza odmiana uprawowa.

Mięta pieprzowa jest byliną wysokości 30-100 cm. Jej liście są pokryte z obu stron gruczołkami olejkowymi.

Przetwory z liści mięty pieprzowej i mentolu znalazły szerokie zastosowanie w lecznictwie, w szczególności na:

– schorzenia skóry i błon śluzowych ze świądem skóry, czyrakami, przekrwieniem błony śluzowej nosa, lekkie zakażenia górnych dróg oddechowych, zapalenie dziąseł, jamy ustnej, gardła, krtani, bóle neuralgiczne twarzy, migrena i in.,

– schorzenia przewodu pokarmowego – nudności (np. po spożyciu nieświeżych pokarmów, wymioty u ciężarnych), kolka jelitowa, wzdęcia, nieżyty żołądka, dwunastnicy oraz jelit, zaburzenia w trawieniu tłuszczów i ogólnie w prawidłowej fermentacji,

– zapalenia pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych, pomocniczo w kamicy żółciowej i żółtaczce, a ponadto w towarzyszących tym schorzeniom stanach skurczowych i zakażeniach bakteryjnych.

Mentol nie może być stosowany w zbyt dużych dawkach, gdyż wówczas jest toksyczny. Należy też ostrożnie stosować go u dzieci. Niektóre osoby są wrażliwe na pasty do zębów lub kremy. Zaobserwowano, że wraz z wiekiem zmniejsza się groźba zatrucia mentolem. Olejek eteryczny z mięty zabija gronkowce w ciągu 3,5 godziny. Przy dawce 0,4% neutralizuje bakcyla gruźlicy.

Olejek miętowy jest stosowany do inhalacji w przypadku astmy, zapaleniu oskrzeli i zapaleniu zatok przynosowych. W postaci aerozolu jest bardzo silnym środkiem bakteriobójczym także dla szczepów antybiotykoodpornych.

Najbardziej charakterystyczną właściwością mentolu jest zdolność pobudzania zakończeń nerwów czuciowych przewodzących doznania temperatury w błonach śluzowych i skórze, co powoduje, że po zastosowaniu miejscowym mentolu odczuwamy chłód.

Działanie liści mięty jest o wiele słabsze i raczej trudno ją przedawkować.

Napar z liści mięty: 1 łyżka mięty na 1 szklankę wrzątku. Popijac po pół szklanki 2 razy dziennie.

Kąpiel w odwarze mięty pieprzowej jest orzeźwiająca.

Oleju, w którym macerowały się liście, można używać do masowania głowy przy migrenach, a także do smarowania ciała przy bólach reumatycznych.

Zimną miętową herbatkę należy popijać małymi łykami przy czkawce i wzdęciach. Świeże liście można dodawać do sałatek owocowych, napojów, ponczów, a także do sosów, octów i syropów. Kandyzowane służą do dekoracji.

Miętę pieprzową i zieloną sadzi się obok krzaków róż dla odstraszania mszyc. Liście świeże lub suszone odstraszają myszy.

 

 

Źródła:

1) L. Bremness „Wielka księga ziół”, Wiedza i Życie

2) P. Czikow, J. Łaptiew „Rośliny lecznicze i bogate w witaminy”, PWRiL

3) J. Górnicka „Apteka natury”, AWM

4) D. Tyszyńska-Kownacka „Zioła na działce i w ogródku przydomowym”, Wydawnictwo „Watra”

5) „Ziololecznictwo: poradnik dla lekarzy” pod red. doc. dr hab. A. Ożarowskiego, PZWL