Ziemniak (Solanum tuberosum L.) zwany również kartoflem lub pyrką pochodzi z Ameryki Południowej, głównie z terenów dzisiejszego Peru, gdzie znany był co najmniej 7 tysięcy lat p.n.e. Do dzisiaj Peru jest krajem, w którym podobno uprawia się ponad 1700 odmian ziemniaków.

Do Europy ziemniaki przywieźli Hiszpanie w 1565 r., a do Polski zostały sprowadzone już w XVII w. Początkowo jednak ziemniaki uprawiano jako roślinę ozdobną i dopiero w XVIII w. zaczęto je jadać, a w początkach XIX w. uprawiano je w naszym kraju na szerszą skalę. Obecnie ziemniaki są jednymi z najważniejszych roślin spożywczych na świecie (obok pszenicy i ryżu). Swą popularność zawdzięczają temu, że świetnie komponują się prawie ze wszystkimi potrawami rybnymi, mięsnymi, warzywnymi i nabiałowymi.

 

Ziemniak jest byliną należącą do rodziny psiankowatych (tak jak np. pomidor czy papryka), ale w naszym klimacie uprawianą jako roślina roczna. Jest ceniony ze względu na swoje wartości odżywcze i wszechstronność zastosowań. Znajduje się w nim 12,3 mg witaminy C, przez co nazywany bywa cytryną północy oraz witaminy A, B1, B2, B6, E, K, PP i kwas foliowy. Ponadto aż 341 mg potasu, 47 mg fosforu, 19 mg magnezu, 6 mg wapnia, a także sód, żelazo i cynk. Białko roślinne zawarte w bulwach jest wysokowartościowe (zawiera 8 z 20 aminokwasów egzogennych w stosunku bardzo odpowiednim dla organizmu człowieka) i dobrze przyswajalne. Ziemniak jest jedyną rośliną, która może przez dłuższy czas być wyłącznym pożywieniem człowieka. Jest bardzo kaloryczny – w 100 g dostarcza 90 kcal, z uwagi na dużą zawartość skrobi (17,5%), ale nie tuczy jeśli spożywany jest bez tłuszczu.

O właściwościach leczniczych ziemniaka wiadomo od dawna. Od kiedy zaczął być powszechnie spożywany, przestały występować epidemie szkorbutu.

Okłady ze startych surowych ziemniaków przyspieszają gojenie oparzeń (również słonecznych), stosuje się je też na skórę w wypadku egzemy.

Potas i magnez przeciwdziałają odkładaniu się w stawach nierozpuszczalnych w wodzie soli szczawianów wapnia, przez co ziemniaki działają przeciwartretycznie.

Ziemniaki gotowane lub pieczone są lekkostrawne (w przeciwieństwie do smażonych). Poleca się je dla osób mających problemy z przewodem pokarmowym oraz schorzenia nerek. Zawartość błonnika przyspiesza perystaltykę przewodu pokarmowego i pochłania toksyny przy wszelkich zatruciach. Dzięki dużej zawartości potasu ziemniaki działają moczopędnie.

Zawartość rutyny powoduje, że ziemniaki wzmacniają naczynia włosowate.

Sok z surowych ziemniaków oczyszcza organizm z bakterii, normalizuje procesy trawienne i tarczycę, a także oczyszcza skórę z różnych plam i wyprysków.

 

Przeciw pasożytom jelitowym należy zjadać przez 3 kolejne wieczory sałatkę z ziemniaków z dodatkiem 50g oleju słonecznikowego.

Kamienie nerkowe ulegają rozpuszczeniu jeśli pije się przez jakiś czas wywar z obierek ziemniaczanych. Gotowanie przez 5 minut obierek w czajniku rozpuszcza w nim osad wapienny, a wywar lub surowy ziemniak oczyszcza lustro z plam i można nim czyścić przedmioty srebrne, posrebrzane oraz ze stali nierdzewnej.

Codzienne jedzenie ziemniaków przez diabetyków powoduje ustąpienie cukromoczu, wielomoczu oraz nadmiernego pragnienia i poprawia ogólny stan zdrowia.

Aby wyleczyć wrzody żołądka lub owrzodzenia układu pokarmowego należy rano na czczo wypić 10 dag świeżego soku z surowego ziemniaka. Następnie trzeba położyć się na pół godziny nagrzewając żołądek termoforem lub poduszką elektryczną. Kuracja trwa 10-14 dni, ale nie można zrobić ani jednego dnia przerwy gdyż wówczas konieczne jest zaczęcie jej od początku.

W przypadku wysypek skórnych i świądu skuteczna jest kąpiel w krochmalu: rozprowadzić 1/4 do 1/2 mąki ziemniaczanej w zimnej wodzie, dolać do gorącej kąpieli i poleżeć w wannie przez 30 minut.

 

Ziemniaki można gotować, smażyć i piec. Najzdrowsze są gotowane lub pieczone razem z łupiną, gdyż najwięcej witamin znajduje się tuż pod skórką (frytki również można robić z nieobranych bulw). Kartofle gotowane w łupinach tracą 10% witaminy C natomiast obrane – co najmniej 25%.

Do obierania i tarcia ziemniaków powinno się używać nierdzewnych noży i tarek, gdyż żelazo powoduje utlenianie witaminy C.

W celu zachowania witamin, ziemniaki najlepiej jest gotować na parze. Jeśli gotujemy je w wodzie, to trzeba jej nalewać jak najmniej i wkładać bulwy do osolonego wrzątku. Podczas gotowania skrobia rozpływa się w wodzie, która staje się trochę lepka. Do wody przechodzi też część witamin, dlatego nie należy jej wylewać tylko używać do przygotowania zupy lub sosu. W wodzie po gotowaniu ziemniaków można moczyć suche i szorstkie dłonie i stopy, co przywraca skórze elastyczność. Można też (niesolonej) użyć do podlewania kwiatów. Niektórzy twierdzą, że jest dobra do mycia naczyń.

Wypada wspomnieć, że według niektórych autorów warzywa psiankowate, w tym ziemniaki, nie są zdrowe i nie powinno się ich jadać.

 

Ziemniaki należy przechowywać w suchym i chłodnym miejscu, gdyż inaczej zaczną kiełkować, jednakże nie można ich przemrozić. Pamiętajmy, że sąsiedztwo jabłek i gruszek, wydzielających etylen, pobudza kiełkowanie. Kiełki trzeba obrywać, a ślady po kiełkach głębiej wycinać. Miejsce przechowywania powinno być ciemne, ponieważ ziemniaki wystawione na światło i słońce przebarwiają się na zielono i powstaje w nich trujący alkaloid – solanina. Wówczas stają się niejadalne. Ziemniaki przechowywane w piwnicy lub w kopcu tracą stopniowo swoje wartości odżywcze. Skrobia przekształca się w cukier, który ulega spalaniu, a woda paruje.

Po ugotowaniu ziemniaki mogą być przechowywane w lodówce nie dłużej niż 24 godziny.

 

 

Źródła:

1) A. Chomicz, A. Stradecka „Bukiet warzyw”, „Świat Książki”

2) P. Czikow, J. Łaptiew „Rośliny lecznicze i bogate w witaminy”, PWRiL

3) J. Górnicka „Apteka natury”, AWM

4) G. Lehari „Owoce i warzywa”, DELTA

5) M. Tombak „Czy można żyć 150 lat?”, Firma Księgarska Serwis Sp. z o.o.

 

 

 

Wpis z 12.09.2012 r.