20.10.2012

Burak ćwikłowy (Beta vulgaris L.), zwany też czerwonym, pochodzi z wybrzeża Morza Śródziemnego, gdzie do dziś rośnie dziko. Dziko rosnące buraki znane były też w środkowej i zachodniej Azji oraz północno-zachodnich wybrzeżach Afryki. W Babilonie i Mykenach  ok. 2000 lat p.n.e. liście buraka używane były jako zielę lecznicze. Burak wymieniany był w piśmiennictwie europejskim od XII w., w XV w. opisywany był w zielnikach. Początkowo jadano jedynie liście, gdyż dzikie odmiany nie tworzą bulw. Ulepszone odmiany zostały opisane w XVI w. we Włoszech i Francji, a powszechnie buraki uprawiane są w Europie dopiero od XVIII w. w kilku odmianach: cukrowe, pastewne, ćwikłowe i boćwina. Do tej samej rodziny należą m. in. szpinak i lebioda.

Burak ćwikłowy jest warzywem korzeniowym, rośliną dwuletnią, uprawianą jako roczna. Zwykle ma barwę czerwoną, ale istnieją też odmiany o korzeniach żółtych, białych lub biało-czerwonych. Te inne odmiany uprawiane są przez amatorów i raczej nie spotyka się ich w handlu.

Burak jest dobry do uprawy, bo potrafi zadbać o siebie – jego korzeń palowy osiąga długość do 1,5 m. Warto wiedzieć, że odmiany o wydłużonym korzeniu są bardziej aromatyczne i słodkie niż odmiany okrągłe.

W 100 g buraka ćwikłowego znajduje się 86,3 g wody, 8,4 g węglowodanów, 336 mg potasu, 58 mg sodu, 45 mg fosforu, 29 mg wapnia, 25 g magnezu, 10 mg witaminy C, ponadto witaminy A i B6, kwas foliowy, żelazo i cynk.

Kwas foliowy pełni ważną rolę w procesach krwiotwórczych i funkcjonowaniu układu nerwowego. Niedobór powoduje zaburzenia podczas podziałów komórkowych i niedokrwistości, biegunek, złego przyswajania pokarmów, depresji oraz bezsenności. Ma działanie uspokajające i nasenne, a także poprawia nastrój.

W medycynie naturalnej burak wykorzystywany jest przeciwko demineralizacji organizmu, grypie, gruźlicy, zapaleniu nerwów i wątroby, a nawet jako środek zapobiegający niektórym typom nowotworów. Świeżo wyciśnięty sok polecany jest do codziennego picia przeciwko niedokrwistości. Burak zawiera też środki hormonalne podobne do estrogenów. Jest zasadotwórczy i to niezależnie od sposobu przygotowania, nawet na słodko zachowuje tę właściwość. Ponadto burak jest lekkostrawny, poprawia pracę wątroby i ułatwia trawienie mięs.

Buraki lepiej jest gotować wraz z końcami korzeni oraz nasadą liści, a obierać po ugotowaniu, gdyż w ten sposób zachowują więcej soku i witamin. Buraki gotuje się dosyć długo – większe nawet godzinę. Warzywa te można jednak spożywać również na surowo, po umyciu i cieniutkim obraniu ze skórki. Wówczas kroi się je w cienkie plasterki lub uciera na tarce.

Bardzo popularna wiosną jest botwinka, czyli zupa z przewagą młodych buraczanych liści. Należy ją gotować w dużej ilości wody, którą trzeba odlać w celu pozbycia się kwasu szczawiowego.

Buraka ćwikłowego można przechowywać w chłodnym miejscu bardzo długo i dlatego dostępny jest w sklepach przez cały rok.

Źródła:

1) A. Chomicz, A. Stradecka „Bukiet warzyw”, „Świat Książki”,

2) J. Górnicka „Apteka natury”, AWM

3) I. Gumowska „Czy wiesz, co jesz?”, Wydawnictwa „ALFA”

4) G. Lehari „Owoce i warzywa”, „DELTA”