14.07.2013

Groch zwyczajny (Pisum sativum L.) pochodzi znad Morza Kaspijskiego, znad Morza Śródziemnego, z zachodniej Azji – z Tybetu i Indii, gdzie nadal rośnie dziko. Jest jedną z najstarszych roślin użytkowych na Ziemi. W Europie był uprawiany w czasach prehistorycznych. Uprawiano go powszechnie i ceniono gdy nie znano jeszcze ziemniaków. Francuski wierszyk mówił: „Kto ma dość grochu i chleba, słoniny i wina oraz 5 sous w kieszeni, ten może mówić, że mu się świetnie powodzi”.

 

Groch zwyczajny jest rośliną roczną należącą do rodziny bobowatych (dawniej motylkowatych). Wspina się po podporach za pomocą wąsów czepnych. Kwitnie wiosną, a strąki zbiera się poczynając od końca maja. Spożywa się jedynie nasiona, z wyjątkiem groszku cukrowego jedzonego w całości. Groszek cukrowy jest inną odmianą powstałą w wyniku prac hodowlanych dopiero w XVI w., bardzo lubianą na dworze Ludwika XIV.

Nasiona niedojrzałe, zwane groszkiem zielonym, zbiera się na przełomie czerwca i lipca. Nasiona na ziarno wybiera się stwardniałe z suchych strąków. Warto uprawiać groch, gdyż żyjąc w symbiozie z bakteriami brodawkowymi, zostawia on w ziemi po zbiorze dużo azotu (ok. 50 kg azotu na 1 ha).

 

W 100 g grochu znajduje się 81,8 kcal, 74,5 g wody, 6,6 g białka, 0,5 g tłuszczu, 12,3 g węglowodanów, 0,1 g nienasyconych kwasów tłuszczowych, błonnik, 304 mg potasu, 108 mg fosforu, 33 mg magnezu, 24 mg wapnia, 2 mg sodu, 1,8 mg żelaza, 0,8 mg cynku oraz witaminy: A, B1, B2, B6, C (aż 25 mg), E (tylko w młodym) i kwas foliowy.

Groch zawiera saponiny wzmacniające układ odpornościowy, obniżające poziom cholesterolu, działające odkażająco i zapobiegające rozwojowi nowotworów. Saponiny podczas gotowania przechodzą do wody. Dlatego powinno się tej wody używać do przyrządzania potraw.

Groch wykazuje korzystne działanie na serce ponieważ zawiera dużo substancji włóknistych, pobudzających organizm do obniżania poziomu „złego” cholesterolu LDL.

Medycyna ludowa od dawna uważa groch za roślinę o działaniu antykoncepcyjnym. Liczne badania to potwierdzają. Zauważono, że Tybetańczycy, których dieta oparta jest głównie na grochu i jęczmieniu, zachowuje swą liczebność od co najmniej 200 lat. Już w 1935 roku jeden z indyjskich profesorów zauważył, że szczury karmione grochem (samce i samice) były bezpłodne. Przy 20% grochu w diecie rozrodczość ulegała zmniejszeniu, natomiast przy 30% szczury przestawały się rozmnażać. Doktor Sanyal ustalił, iż składnikiem antykoncepcyjnym jest m-ksylohydrochinon. Wytworzony lek w kapsułkach powodował spadek częstości ciąż o 50-60%. Lek podawany mężczyznom zmniejszał skuteczność nasienia o połowę. Nie wykorzystano tych badań w pełni w praktyce, gdyż pojawiła się wówczas dużo lepiej działająca hormonalna pigułka antykoncepcyjna.

Warzywa strączkowe pomagają w kontroli stężenia cukru we krwi, więc są szczególnie korzystne dla cukrzyków. Pomagają również w obniżaniu podwyższonego ciśnienia tętniczego.

Ponadto uważa się, że groch może powodować hamowanie aktywacji wirusów, a nawet działać przeciwrakowo w jelitach. W jednym z badań groch zmniejszał częstość zachorowań na raka prostaty. Nie wiadomo dlaczego, ale może też chronić przed zapaleniem wyrostka robaczkowego. Naukowcy z Uniwersytetu Southampton przypuszczają, że jakieś składniki grochu (i niektórych innych warzyw) zapobiegają rozwojowi drobnoustrojów w ścianie wyrostka robaczkowego.

Aby zachować witaminę A należy dodać łyżeczkę tłuszczu do gotowania.

 

Groszek zielony jest łatwostrawny i sycący, a ponadto bogaty w składniki odżywcze. Należy go gotować wsypując do osolonego wrzątku. Aby nie stracił barwy trzeba przykryć garnek, a gdy powtórnie zawrze, zdjąć pokrywkę i gotować na średnim ogniu. Jeżeli groszek ma być składnikiem sałatki, należy go przelać zimną wodą. Najlepiej jednak gotować go na parze albo usmażyć w dobrej oliwie.

 

Suchy łuskany groch należy przed przyrządzeniem moczyć przez 12 godzin. Aby nie powodował wzdęć należy dodać do gotowania odrobinę czosnku i/lub imbiru. Są to składniki znane medycynie ludowej jako środki przeciwko wzdęciom. Potwierdzili to naukowcy indyjscy z Uniwersytetu Pant.

 

Świeży groch nie jest trwały i można go przechowywać wyłącznie w strąkach. Groch można mrozić lub konserwować.

 

Źródła:

1) Carper J. „Apteka żywności”, „Vesper”,

2) Carper J. „Żywność twój cudowny lek”, „Vesper”,

3) Chomicz A., Stradecka A. „Bukiet warzyw”, „Świat Książki”,

4) Gumowska I. „Czy wiesz co jesz?”, Wydawnictwo „ALFA”,

5) Lehari G. „Owoce i warzywa”, „DELTA”.