Aronia (Aronia melanocarpa) to krzew z rodziny różowatych spokrewniony z jarzębiną, np. w Rosji nazywana jest „czarną jarzębiną”. Występuje w stanie naturalnym na glebach suchych wschodniej części Ameryki Północnej. Jest uprawiana w różnych krajach europejskich, m. in. w krajach skandynawskich, w Rosji, na Ukrainie, a także w Polsce.

Krzewy aronii mogą osiągnąć wysokość do 2,5 m i średnicę korony do 2 m. Dla dobrego owocowania potrzebują jednak sporo światła słonecznego.

Aronia kwitnie w II połowie maja. Kwiaty są białe, zebrane po 20-25 w baldachogrona. Owoce kuliste lub trochę wydłużone o średnicy 8-12 mm dojrzewają w II połowie sierpnia i stają się wówczas czarne. Są one kwaśne i cierpkie.

Do celów leczniczych zbiera się całe dojrzałe owocostany. Należy ułożyć je luźno w płaskich skrzynkach, aby nie zgnieść owoców. Są one na tyle trwałe, że nawet kilkudniowe ich przechowywanie nie powoduje zepsucia. Można je spożywać w postaci świeżej lub robić z nich przetwory.

Świeże, dojrzałe owoce aronii zawierają 74-83% wody i 17-26% suchej masy. Owoce aronii zawierają cukry (4,6-10,8%), pektyny (według różnych źródeł 0,63-0,75% lub 2,5%), kwasy organiczne (w przeliczeniu na kwas jabłkowy 0,7-1,3%), garbniki (ok. 0,35%), katechiny (ponad 1,5%), antocyjany (najwięcej katechin i antocyjanów ze wszystkich znanych owoców, ok. 300-630 mg antocyjanów w 100 g owoców), witaminy PP, B2, B6, E i A, a szczególnie dużo P (w ilości nie spotykanych w innych owocach) oraz C (więcej niż w cytrynie). Liczne są też pierwiastki śladowe, jak: molibden, mangan, kobalt, jod, bor, żelazo i miedź.

Zawarte w owocach aronii antocyjany oraz witaminy C i P mają korzystne działanie na stan włosowatych naczyń krwionośnych, uszczelniają je i przeciwdziałają ich uszkodzeniom, ułatwiają eliminację wolnych rodników i poprawiają ogólną przemianę materii. Naturalne witaminy C i P są świetnym środkiem zapobiegawczym i leczniczym przy przeziębieniach i stanach gorączkowych oraz wzmacniającym dla dzieci i rekonwalescentów.

Antocyjany są czerwonymi barwnikami obecnymi w niewielkich ilościach w płatkach kwiatów, a w większych ilościach w skórce owoców. Duże ilości antocyjanów zawarte są w drobnych, ciemno zabarwionych owocach,  takich jak: aronia, czarne jagody, wiśnie, żurawiny czy ciemne winogrona. Antocyjany aronii wpływają pozytywnie na naczynia włosowate oczu i przyspieszają regenerację purpury wzrokowej. Ponadto zwiększają odporność organizmu na infekcje i szkodliwe działanie czynników zewnętrznych, jak np. promieniowanie jonizujące.

Antocyjany i katechiny wykazują silne działanie antyoksydacyjne. Antocyjany aronii obniżają ciśnienie i są wskazane w profilaktyce miażdżycy. Soki i wina z aronii mogą chronić mieszkańców Europy północnej podobnie jak czerwone wino z winogron chroni przed miażdżycą i zawałami serca mieszkańców Europy południowej. Czerwone wino zapobiega agregacji płytek krwi i hamuje oksydację lipoprotein o niskiej gęstości (LDL), a utlenione lipoproteiny tworzą ognisko miażdżycy. Rozwój miażdżycy prowadzi do zwężenia światła naczyń i stwarza groźbę zawału serca. Spośród syropów owocowych najsilniejsze właściwości antyoksydacyjne ma syrop z aronii, następnie wina z czarnych porzeczek i czarnych jagód. Co zaskakujące, wina te mają większą aktywność niż wino z winogron!

Garbniki z owoców aronii dezynfekują przewód pokarmowy i przeciwdziałają nadmiernemu rozwojowi szkodliwej flory bakteryjnej w jelitach.

Świeże owoce aronii zawierają stosunkowo mało cukrów, a sporo kwasów organicznych i garbników, są kwaśne i nieco cierpkie w smaku. Przetwory z dodatkiem cukru są smaczne i przydatne również do celów dietetycznych. Owoce i przetwory z aronii znajdują ponadto zastosowanie w żylakach odbytu (hemoroidach), w chorobach naczyń krwionośnych, awitaminozach.

Zbigniew T. Nowak podaje sporo receptur na lecznicze mieszanki, w których aronia jest jednym z najważniejszych składników. Podaję tu dwie.

Napary z suszonych i sproszkowanych owoców aronii, kłączy perzu, ziela mniszka lekarskiego (wszystkiego po 1/2 szklanki) z dodatkiem liści brzozy (3 łyżki), jeżyny (3 łyżki), borówki czernicy (5 łyżek), pokrzywy (7 łyżek) i sproszkowanych strąków fasoli (6 łyżek), stanowią bardzo dobrą mieszankę przeciwcukrzycową, która obniża poziom cukru we krwi, usuwa z organizmu szkodliwe produkty przemiany materii, poprawia mikrokrążenie w gałce ocznej, zapobiega zaćmie oraz poprawia pracę nerek. Wymieszane 2 łyżeczki ziół zalać 1 szklanką wrzątku, nakryć spodeczkiem 15-20 minut i pić 2-3 razy dziennie po jedzeniu.

Mieszanka neutralizująca wolne rodniki, której regularne picie wzmacnia organizm i wzbogaca go o witaminy oraz sole mineralne, działa korzystnie na serce, uspokaja i ułatwia zasypianie, zapobiega nowotworom i miażdżycy:

sproszkowany susz z owoców aronii i dzikiej róży (po 1/2 szklanki), owoce jarzębiny i czarnej jagody (5 łyżek).

Na rynku są też dostępne gotowe produkty zawierające aronię:

– syrop Bioaron sporządzany z aloesu i aronii jest preparatem pobudzającym i regulującym mechanizmy obronne człowieka. Zwiększa apetyt u dzieci i powoduje wzrost liczby czerwonych krwinek. Preparat można stosować także dla dorosłych rekonwalescentów oraz w stanach pooperacyjnych.

– Bioaron C jest syropem aloesowo-aroniowym z dodatkiem witaminy C.

– Mel aloe cum aronia, to syrop aloesowo-aroniowy – środek wzmacniający po przebytych chorobach.

Z owoców aronii wytwarza się soki, dżemy, konfitury, mrożonki, herbatki owocowe, owoce kandyzowane, galaretki, kompoty, wina i nalewki. Można je też stosować jako barwnik spożywczy.

Kora aronii może być używana do płukania włosów, które wzmocnią się i nabiorą połysku. Na płukankę wystarczy 2-3 łyżki suszonej kory zalane szklanką wody, zagotowane i ostudzone pod przykryciem.

Źródła:

1) mgr inż. Eggert P. „Właściwości lecznicze i zastosowanie aronii czarnoowocowej”, „Wiadomości Zielarskie” 1987 nr 6, s. 8,

2) dr n. farm. Jaroniewski W. „Aronia czarnoowocowa w lecznictwie i dietetyce”, „Wiadomości Zielarskie” 1998 nr 7-8 s. 10,

3) Nowak Z. T. „Pochwała aronii”, „Zdrowa Żywność. Zdrowy Styl Życia” 2006 nr 1 s. 25-27,

4) Wawer I. (Akademia Medyczna w Warszawie) „Aronia – wartościowy dodatek do wypieków”, „Przegląd Piekarski i Cukierniczy” 2006 nr 3, s. 8-9.

Wpis z 23.10.2015 r.