Pysznogłówka (Monarda) rośnie dziko od Kanady po Meksyk. Jej właściwości lecznicze wykorzystywali już Indianie. Sprowadzona do Europy w 1752 była uprawiana w parkach i ogrodach jako bylina ozdobna. Nazwa Monarda pochodzi od Mikołaja Monardesa żyjącego w latch 1493-1588. Monardes był lekarzem i botanikiem w Sewilii, jednym z twórców farmakognozji, autorem książki o roślinach amerykańskich. Pysznogłówka to roślina stosowana nie tylko w lecznictwie, ale też stanowiąca źródło tzw. „herbaty pensylwańskiej” („herbaty Oswego”) i uprawiana w obu Amerykach.

Pysznogłówka jest mało wymagająca w uprawie, za to szalenie efektowna. Ma kwiaty w kolorach białym, różowym, różowym z purpurowymi kropkami, liliowym czy szkarłatnym. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Może rosnąć na glebie wilgotnej albo całkiem suchej w miejscach słonecznych lub w półcieniu. Surowcem zielarskim jest kwitnące ziele oraz liście zebrane podczas kwitnienia roślin. Zawiera olejki lotne: tymol i karwakrol, a także cytral, p-cymen, fenole, aldehydy i inne składniki. Do rodzaju Monarda należy kilkanaście gatunków, m. in. pysznogłówka szkarłatna, cytrynowa, dęta – dziki bergamot.

Już w latach 70. pisano o działaniu przeciwbakteryjnym i moczopędnym pysznogłówki. Roślina ta powoduje wydzielanie soku żołądkowego, uczucie łaknienia oraz poprawę trawienia pokarmów.

Według E. Balcera i B. Borkowskiego olejek z ziela pysznogłówki dętej wykazuje działanie robakobójcze.

W medycynie różnych plemion Indian otrzymywano olejek bergamotowy, wdychany w schorzeniach górnych dróg oddechowych. Do leczenia chorób skórnych używano gotowanych liści. Dla wzmocnienia włosów, przygotowywano pomadę z gotowanych roślin. Herbatę z bergamotki pito w celu obniżenia gorączki, przy bólach gardła, przy przeziębieniach i bólach głowy. Ponieważ roślina ma właściwości wiatropędne – gotowane liście często jadano z mięsem.

Ze względu na walory zapachowe i zdrowotne, pysznogłówka może być dodawana do herbaty, ale też jako dodatek do potraw. Nie należy jej jednak stosować w zbyt dużych ilościach i przez dłuższy czas.

Źródła:

1) Banach R. „Pysznogłówka szkarłatna”, „Wiadomości Zielarskie” 1984, s. 12-13,

2) Banach R. „Pysznogłówki – rośliny mało znane”, „Wiadomości Zielarskie” 1985, nr 7-8, s. 19-20,

3) Nowiński M. „Dzieje upraw i roślin leczniczych”, PWRiL 1983.

Wpis z 12.08.2017 r.