Odpowiedź brzmi: wszystko. Można wódeczkę z kobrą w środku albo zwykłą herbatę czy kawę.

Wietnamska kawa bardzo mi smakowała. Ma trochę goryczki, ale też czekoladowy posmak. Typowa kawa po wietnamsku sączy się przez sitko ustawione na szklance, która na dnie ma już trochę słodkiego mleka skondensowanego tłumiącego goryczkę. Kawa podawana jest z lodem. Sitko do kawy i sama kawa jest bardzo dobrym prezentem z Wietnamu. Te sitka można też kupić u nas na Allegro.

Kuchnia wietnamska jest przez wielu uznawana za najlepszą i najzdrowszą kuchnię w Azji, bo stosowane jest szybkie smażenie przy użyciu małej ilości tłuszczu. Po wietnamskim jedzeniu czuliśmy się lekko. Najlepsze jedzenie jest podobno w Hoi An, ale tam nie dotarliśmy. Charakterystyczne jest tu przygotowywanie jedzenia ze świeżych produktów. Ludzie nie robią zakupów na cały tydzień, tylko idą rano na targ i od razu gotują to, co kupili. Drugą zasadą jest tu jedzenie wszystkiego – kurzych łapek, skóry, dziobów kaczek itd. Wietnamczycy nie jedzą albo jedzą bardzo mało nabiału, więc np. ości ryb itd. dostarczają im wapnia.

Zupę Pho lub ryż z warzywami Wietnamczycy jedzą na śniadanie i o każdej porze dnia.

Czym jest wino dla Francuza czy oliwa dla Włocha, tym jest sos rybny dla Wietnamczyka. To tutaj najpopularniejsza przyprawa. Podobno każda rodzina ma swoją sekretną recepturę wyrobu tego sosu z solonych malutkich ryb podobnych do anchois, bardzo bogatego w sole mineralne. Jedni go sprzedają, inni produkują tylko na własny użytek. Wietnam jest największym eksporterem sosu rybnego na świecie i uważa się, że wietnamski sos jest najlepszej jakości. Inne popularne przyprawy to sos sojowy, imbir oraz czosnek.

Wielka jest tu rozmaitość owoców i wszędzie na deser serwowano je nam po obiedzie: arbuzy, jackfruity, banany, melony. Kupujemy tu mangostany, rambutany, mandarynki, rajskie jabłuszka wyglądające raczej jak czerwone gruszki. Na południu bardzo popularne są smocze owoce. Jadąc nad morze mijaliśmy dużo sadów i straganów z tymi owocami. Drzewa rodzą owoce cały czas – nawet w nocy nie odpoczywają, bo są doświetlane reflektorami.

Spośród ryb Mekongu słynny jest sumowaty pangaz, który może mieć nawet 3 m długości, ale jest gatunkiem zagrożonym. Popularną i pyszną rybą jest tu słoniowe ucho (na zdjęciu). Gdy podadzą nam całą rybę, nie powinniśmy jej przewracać na drugą stronę, aby wybrać kolejny płat. Ryba powinna zawsze leżeć na jednej stronie i jakoś trzeba się do niej dobrać. Wietnamczycy uważają, że osoby, które przewracają rybę są dwulicowe i niegodne zaufania.

Wietnamskie rosołki podawano we wszystkich restauracjach.

Kwiaty dyni smażone w cieście

Kawałki ryby czy mięsa z warzywami można owinąć w zmoczony papier ryżowy i zjeść.

Tak się robi papier ryżowy. Trzeba mieć dużą wprawę i delikatność, by nie porwać papieru, potem arkusz schnie na bambusowym koszyku (stąd wzorki).

Można popić wężówką. Na zdjęciu widać poszukiwania głowy węża z nalewki.

Jedna z nadmorskich restauracji z „boke” w nazwie. Jada tu dużo miejscowych. Jeśli jedzą miejscowi to znaczy, że i nas nie otrują. Wchodzimy.

Można sobie wybrać żabę, rybę, jaszczurkę, żółwia, małże, kraby, krewetki, płaszczki, węże albo coś jeszcze innego. Kucharz nam to od razu przyrządzi. Ryby i owoce morza są świeżutkie i przepyszne. Bardzo popularną przyprawą jest sól zmieszana w miseczce z pieprzem, polane świeżo wyciśniętym sokiem z limonki. Świetne do ryby.

Chciałam zjeść coś lekkiego, jakieś warzywa, więc zamówiłam sobie sałatkę. Sałatkę z Mui Ne. To, co dostałam, przeszło moje wyobrażenie. Cały talerz surowych małych rybek w czymś marynowanych. Do tego przynieśli mi jakieś zielone liście, papier ryżowy, wodę i sosiki w miseczkach. Pokazali, że mam sobie moczyć papier ryżowy w miseczce z wodą, nakładać na krążki papieru rybki z tymi liśćmi, zawijać, maczać w sosie i jeść. Głęboko westchnęłam i jadłam. Nawet smaczne, ale po tej sałatce czułam tęskny niedosyt warzyw…

Wietnam ma długą historię. Bywał zdominowany przez Chiny, walczył z sąsiadami, wchodził w skład Indochin Francuskich, był okupowany przez Japończyków, od 1957 r. działała w nim bratobójcza partyzantka Viet Congu, z którą walczyły Stany Zjednoczone. Ostatecznie komuniści zwyciężyli i do dzisiaj trwa Socjalistyczna Republika Wietnamu, ale dziwny to socjalizm. Można kupić wszystko, nawet w dużych sklepach takich projektantów jak Chanel czy Dior, w sklepach spożywczych też pełne zaopatrzenie, można wyjechać za granicę, działa internet. Pełno jest prywatnych sklepów i restauracji.

Wietnam jest dynamiczny, pracowity, zaradny i funkcjonuje całą dobę. W tym kraju żyje 97 mln ludzi. Można odnieść wrażenie, że większość z nich nazywa się Nguyen.

Pomimo wysiłków Francuzów, najwięcej Wietnamczyków wyznaje buddyzm. Pomimo starań komunistów, w Wietnamie trwa wiara w bóstwa, duchy i panuje kult przodków. Tutaj nawet kuchnia w domu ma swojego ducha, nie mówiąc o miastach i wsiach. Wietnamczycy, dyskretniej niż np. Tajowie czy Khmerowie, ustawiają ołtarzyki w domach. Są tam zdjęcia przodków, ich ulubione potrawy, kwiaty, owoce, trociczki, papierowe pieniądze itp. Wietnamczycy dokładają starań, by duchy były z nich zadowolone, bo inaczej mogą mieć problemy ze strony duchów rozgniewanych.

Pływanie łódką po jednej z licznych odnóg Delty Mekongu. Po drodze mijamy wioski. Co ciekawe, przy wiosłach łódek stoją kobiety.

Delta Mekongu to jedno z największych rozlewisk na świecie. Na tej rzece, o barwie kawy z mlekiem, zwanej Rzeką Dziewięciu Smoków, ludzie mieszkają, łowią ryby i sprzedają swoje towary. Domy na palach stoją frontami do rzeki, jakby rzeka była szeroką ulicą. Domem wielu osób jest łódź, gdzie stoi szafa, stół, kwiaty i suszy się pranie. Łodzie są traktowane jak przyjaciele – mają nawet namalowane oczy. Po rzece pływają sklepy, kwiaciarnie, stacje benzynowe.

Sajgon ku czci wodza od 1975 r. został przemianowany na Ho Chi Minh. Ta była stolica kraju liczy sobie obecnie prawie 8,5 mln mieszkańców, jest zatłoczona, ruchliwa, hałaśliwa, pełna sklepów i restauracji. Codziennie do pracy w tym mieście dojeżdżają 3 mln ludzi, bo najwięcej można zarobić właśnie w Sajgonie.

Charakterystyczne są domy rurowe, czyli bardzo wąskie, co jest pozostałością po Francuzach, bo koloniści pobierali podatek od szerokości domu. Dlatego budowano domy jak najwęższe. Obecnie zmieniono prawo i dom nie może mieć mniej niż 2 m szerokości.

Pagoda Jadeitowego Cesarza jest jedną z ważniejszych świątyń w Wietnamie. Przyjeżdżają tu wierni z całego kraju. Została zbudowana w 1909 r. na cześć taoistycznego boga zwanego Jadeitowym (lub Nefrytowym) Cesarzem.

Po obydwu stronach wejścia do świątyni stoją posągi lwów: lwicy, która ma pod łapą lwiątko…

…i lwa, który ma pod łapą kulę. Lwy chronią przed złymi mocami, są symbolem dostojeństwa i potęgi oraz obrońcami prawa.

Żółwiki w brodziku koło świątyni.

Pałac Zjednoczenia to dawny Pałac Prezydencki, a jeszcze dawniejszy pałac francuskiego gubernatora. W ogrodzie stoją 2 czołgi, które w 1975 r. sforsowały bramę i umożliwiły zdobycie siedziby rządu, a następnie Wietnam Północny i Południowy zostały zjednoczone.

Katedra Notre Dame wybudowana przez Francuzów w XIX w. jako kopia katedry w Paryżu. Nawet materiały budowlane sprowadzono z Francji.

Szopka przed katedrą.

Poczta Główna wybudowana przez Francuzów w XIX w. funkcjonuje do dziś.

Wnętrze gmachu Poczty Głównej i wszechobecny portret „wujka Ho”. Portret Ho Chi Minha wisiał nawet w naszym hotelu.

Czego nie można przewieźć na skuterze? Szczerze mówiąc, nie wiem. Po Sajgonie jeżdżą całe chmary skuterów. Ich kierowcy przewożą na nich chyba wszystko, także całe rodziny. Ruch na jezdniach nie ustaje także w nocy, bo Sajgon nie zasypia. Ruch skuterowo-samochodowy jest może trochę mniejszy w ciągu dnia, ale odbywa się całą dobę. Skutery jeżdżą po jezdniach i po chodnikach. Przejście przez jezdnię wymaga zmiany sposobu myślenia. Trzeba przyjąć do wiadomości, że na drodze każdy jest równie ważny. Gdy chce się przejść przez jezdnię, trzeba zdecydowanie przechodzić, ale mieć oczy ze wszystkich stron głowy. Widok pieszego zazwyczaj zatrzymuje rzekę pojazdów jednak trzeba uważać.

Oprócz skuterów, interesujące są też pęki drutów nad drogami, niektóre druty związane są po prostu na kokardkę. Drutów jest mnóstwo i niczym nie są zabezpieczone. Jak to działa w porze deszczowej???

Skutery są wszędzie. Zastanawialiśmy się, co będzie, gdy Wietnamczycy się wzbogacą i przesiądą do samochodów. Wówczas wąskie uliczki miasta całkiem się zatkają. Sytuację może uratować jedynie metro, które jest ciągle w budowie.

Sajgon o wschodzie słońca.

Jeszcze nie tak dawno, bo ok. 40 lat temu w dżungli trwały walki i tu znajdują się partyzanckie tunele Viet Congu Cu Chi. W tunelach znajdowały się schrony, drogi zaopatrzenia, magazyny broni i żywności, kuchnie polowe i szpitale. Tunele sięgają do 18 km pod ziemię. Ich łączna długość wynosi 320-400 km. Niektóre tunele udostępniono zwiedzającym, ale trudno się po nich przemieszczać nie będąc drobnym Wietnamczykiem. Niektórzy zwiedzający, zwłaszcza więksi mężczyźni mogą mieć problem z obejrzeniem tuneli.

Do tuneli prowadziły liczne wejścia, znane tylko partyzantom, a niewidoczne dla wrogów.

Wytęż wzrok i znajdź wejście do tunelu.

Proste, ale liczne mordercze pułapki, jak np. ta. Nie dość, że wróg był poraniony licznymi szpikulcami, to dla pewności infekcji były one wysmarowane kałem.

Po drodze mijamy liczne pola ryżowe. Wietnamczycy wyciskają z ziemi maksimum, np. siew i zbiory ryżu odbywają się tu 3 razy do roku (w Kambodży 1 raz). Gdy się jedzie przez kraj, na polach znajdują się liczne groby przodków, co jakoś odbierało nam apetyt na wietnamski ryż z przodkami.

Świątynia w Tay Ninh – Watykan religii cao dai, łączącej buddyzm, taoizm, konfucjanizm, chrześcijaństwo, islam i judaizm.

Wnętrze świątyni jest bardzo kolorowe i wygląda po prostu jak z odpustu. Rolę ołtarza pełni wielki niebieski glob z namalowanym okiem, tzw. Boskim Okiem. Nie wolno go fotografować. Kaodaizm powstał w 1926 r. Oficjalna nazwa tego Kościoła to Wielka Droga ku Trzeciemu Zbawieniu. Jego głównym celem jest zjednoczenie wszystkich religii dla pokoju i szczęścia ludzkości. Póki co najwięcej wyznawców kaodaizmu mieszka w delcie Mekongu.

Na Morzu Południowochińskim są idealne warunki do uprawiania kitesurfingu: wiatr i fale.

Malowniczy port rybacki w Mui Ne. Samo miasteczko nie jest zbyt ładne, a w dodatku zaśmiecone. Nawet trudno wybrać jakąś sensowną pamiątkę ze stosów kolorowych plastików. Można wykupić sobie jakąś wycieczkę w jednym z lokalnych biur podróży lub wybrać się na kawę. Jest też dużo restauracji dla turystów, a najciekawsze są te z „boke” w nazwie, bo tam można zjeść wszystko, co się rusza.

Spełnieniem mojego wieloletniego marzenia było obejrzenie z bliska Angkor Wat. Świątynia budzi zachwyt podróżnych przyjeżdżających tu z całego świata. Niektórzy twierdzą, że można zobaczyć Angkor i umrzeć, bo już nic wspanialszego się w życiu nie zobaczy.

Rzeczywiście, nie tylko ta świątynia, ale budowle w Angkor robią niesamowite wrażenie. Ozdobione są wspaniałymi reliefami i rzeźbami, które obrazują sceny z Mahabharaty, Ramajany i innych utworów, bitwy i życie codzienne Khmerów. Budowle były niegdyś kolorowe, a wieże Bajonu pokryte złotem, co trudno sobie dzisiaj wyobrazić.

Angkor był stolicą państwa Khmerów. Leżał na obszarze większym od współczesnego Paryża i miał 750 tysięcy mieszkańców. W XIII w. był największym zurbanizowanym kompleksem na świecie. Otaczający go system wodny jest uznawany za arcydzieło sztuki inżynierskiej. Królestwo Khmerów upadło w XVI w. Jest wiele teorii, dlaczego tak się stało. Jedną z nich było to, iż zbyt wiele środków przeznaczało na utrzymywanie budowli w Angkor – po prostu przeinwestowało.
Z niewyjaśnionych przyczyn ludzie opuścili Angkor. Następnie miasto na wieki pochłonęła dżungla, aż w 1860 r. odkrył je Francuz Henri Mouhot.

Zrobiłam wielką selekcję zdjęć, żeby pokazać, jak wygląda Angkor. Nie wszystkie budowle się zmieszczą w moim wpisie, ale postaram się pokazać chociaż trochę tego bogactwa.

Angkor Wat znaczy po khmersku „wielka świątynia” lub „świątynia stolicy”. Zbudowana z twardego laterytu w XII w. ku czci boga Wisznu. Była budowana przez 35 lat jako świątynia hinduistyczna, potem stała się świątynią buddyjską.Budowla mieści się na wyspie o wymiarach 1,1 x 0,9 km, otoczonej fosą.

Do Angkor Wat droga wiedzie po długim moście wykonanym z jakby połączonych kanistrów. Bardzo dziwnie się po nich idzie, ale w razie podniesienia poziomu wody, most też się podniesie.

Angkor Wat – dziedziniec wewnętrzny z aleją, wzdłuż której umieszczono gigantyczne węże naga.

Najbardziej znana płaskorzeźba ma ponad 900 m długości i pokazuje sceny z Mahabharaty, Ramajany i inne historie.

Wdrapałam się na samą górę! Widok z III poziomu na odległą bramę.

Taras na górze. Oglądając wyrzeźbione nimfy niebiańskie – dewaty, można odpocząć i nacieszyć się obecnością w tym miejscu.

Na II poziomie mieszkają mnisi buddyjscy

Droga do Angkor Tom – Wielkiego Miasta. Wejście prowadzi przez 100-metrową fosę i most ze 108 posągami półbogów (po 54 z każdej strony) trzymających wielkie węże naga. Z prawej strony stoją demony zapowiadające nieszczęścia, a z lewej półbogowie o przyjaznym wyrazie twarzy. Podczas prac restauratorskich niezbyt dokładnie dopasowano głowy do korpusów, ale i tak posągi robią wrażenie. Na Bramie Zachodniej wita nas pierwszy uśmiech Angkor.

Świątynia Bajon i następne uśmiechy. Być może jest to połączenie twarzy Buddy i króla Dżajawarmana VII.

Apsary – tancerki świątynne symbolizujące ideał kobiecości.

Nawet można sobie strzelić fotkę z apsarami.

Taras Słoni stanowi część murów otaczających niegdyś, nieistniejący już pałac królewski. Słonie w architekturze khmerskiej są symbolem siły i władzy królewskiej oraz stabilności i pomocy.

Niedaleko Tarasu Słoni znajduje się Taras Trędowatego Króla z przepięknymi płaskorzeźbami. Każda z wyrzeźbionych postaci różni się od pozostałych (dotyczy to rzeźb w całym Angkor).

Phimeanakas – jedyna pozostałość po „Pałacu Niebiańskim” – siedzibie królów.

Banteay Srei – Twierdza Kobiet jest niemal o 200 lat starsza od Angkor Wat. Zbudowali ją mnisi ku czci boga Śiwy. Budulcem był czerwony piaskowiec i z tego kamienia powstały kwiaty, liście i misterne koronki.

Banteay Srei. Trzy wieże przypominają pąki lotosu. Większość rzeźb przedstawia postacie z Ramajany.

Ta Prohm nie do końca została wyrwana dżungli. W budowle wrosły drzewa kapokowe. Jacek Pałkiewicz określił tego typu budowle jako bezlitosną walkę natury z historią. Drzewa stopniowo rozsadzają budowle, ale ich usunięcie doprowadziłoby do zawalenia konstrukcji. Tylko w tej jednej świątyni służyło kiedyś 12.640 osób (kapłani, tancerki, robotnicy). Żeby wykarmić tyle osób, potrzeba było 66 tys. rolników dostarczających ok. 3 tysiące ton ryżu rocznie.

Wieczorem można pójść na kolację i obejrzeć współczesne tańczące apsary. Ciekawe przedstawienie, bo daje wyobrażenie o tańcu przedstawianym na kamiennych budowlach. Wiadomo, że każdy gest dłoni i palców coś oznaczał, a poprzez gestykulację apsary opowiadały całe historie, jak w języku migowym. Ich taniec to wykonywane kolejno figury, a tempo gwarantuje, że zdjęcie na pewno nie będzie „rozmazane”…

Królestwo Kambodży od razu nam się spodobało, a niektóre wątki w jego historii są jakby znajome. Kraj ten rozwijał się dynamicznie od IX do XV wieku i rozciągał również na terenach dzisiejszego Laosu, Wietnamu Południowego, Birmy i zachodniej Tajlandii. Wtedy też
stolicą było Ankor Tom i budowano świątynie w Ankor. Po dynamicznym rozwoju nastąpił kryzys, kraj był podbijany przez sąsiadów i kurczył się terytorialnie, Następnie ścierały się w nim wpływy ze wschodu i zachodu, czyli tajskie i wietnamskie, a w końcu – Kambodża wraz z Laosem i Wietnamem – weszła w skład Indochin – kolonii francuskiej.

Potem – w dużym skrócie – kraj był pod okupacją japońską, tajlandzką, walczył o niepodległość z Francuzami, obalono monarchię, wojska amerykańskie bombardowały wsie walcząc z komunistyczną partyzantką Wietnamu, co spowodowało niechęć ludności do USA. Dziennikarz Tiziano Terzani cytuje pewnego nauczyciela, który stwierdził z goryczą: „zniszczyli nas, ale nas nie uratowali”. Najgorszy okres to lata 1975-1979, kiedy trwały krwawe rządy Czerwonych Khmerów, którzy pod przywództwem kilku wykształconych w Paryżu ideologów pod wodzą Pol Pota, zamknęli granice i zabili ok. 3 milionów osób. Powodowani byli obłędnym pomysłem zabicia wszystkich wykształconych i wszelkich tradycji, by pozostali uczyli się na własnym doświadczeniu i żeby stworzyć nowych ludzi. Zachód nie reagował i Kambodżę wyzwolili Wietnamczycy, którzy do niej wkroczyli. Nie było w Kambodży rodziny, która nie straciłaby swoich krewnych, ale USA, Chiny i ONZ jeszcze długo uważały Czerwonych Khmerów za jedyny legalny rząd, a później za pełnoprawnych uczestników demokratycznej sceny politycznej, którą pomagały stworzyć. Pierwszy wyrok w sprawie zbrodni przeciwko ludzkości zapadł dopiero w 2010 roku.

W 1993 r. została restaurowana monarchia, obecnie konstytucyjna. W 2004 roku wybitny król Norodom Sihanouk abdykował, a na tron wstąpił jego syn Norodom Sihamoni, który rządzi do dzisiaj.

Phnom Penh – Perła Azji i stolica Kambodży. Jej nazwa oznacza dosłownie „pagoda na wzgórzu”. Główny ośrodek polityki, kultury, nauki i przemysłu. Leży na zbiegu trzech rzek: Mekongu, Tonle Sap i Bassac. Ma ok. 2 mln mieszkańców. Obecnie się mocno rozbudowuje. Od lat 70. miasto rozrosło się czterokrotnie. Wybudowano również drapacze chmur.

U Khmerów ważne są osoby starsze i wykształcone. Nacja ta ma silne poczucie godności i zrobi wszystko, by tej godności nie stracić. Czasami może to przynieść efekty humorystyczne, bo ludzie poważani za nic nie przyznają się, że czegoś nie wiedzą. Dlatego zawsze odpowiedzą na zadane pytanie, np. o drogę. Odpowiedzą na pewno, ale niekoniecznie z sensem. Co więcej uśmiech Azjaty i jego zgoda może wynikać z grzeczności. Azjata z grzeczności ci nie zaprzeczy, ale może cię to utwierdzić w błędzie.

Azjatyckie złożenie dłoni i ukłon jest przyjęte w Kambodży. Im wyżej dłonie, tym większy to szacunek wyraża.

Na wzgórzu w centrum stolicy stoi Wat Phnom – najstarsza świątynia w mieście, od której pochodzi nazwa Phnom Penh. Według legendy gnieździ się tam Naga – siedmiogłowy wąż, symbol i opiekun Kambodży.

Przed wejściem do świątyni buddyjskiej trzeba zdejmować buty. Nikt jednak, w żadnym mieście na świecie nigdy ich tak ładnie i porządnie wchodzącym nie ustawił.

Pałac Królewski i cały kompleks budynków, m. in. Srebrna Pagoda (gdzie nie można robić zdjęć), wyłożona płytkami ze szczerego srebra.

Odcisk stopy Buddy. Zadziwiająco duży, prawda?

Budda pod drzewem o baśniowych kwiatach – czerpnią gujańską.

Muzeum Tuol Sleng. Czerwoni Khmerzy przekształcili szkołę w więzienie. Według dokumentów zabito tu ok. 14 tys. osób podejrzanych o wrogość do nowych władz.

Czerwoni Khmerzy skrupulatnie dokumentowali swoje czyny. Każdego więźnia fotografowali. W tym miejscu byli torturowani i zabijani Azjaci, ale również biali. W muzeum stoi dużo gablot z fotografiami ofiar reżimu.

Rzeka Tonle Sap wypływa z jeziora Tonle Sap i jest jedyną rzeką na świecie, która zmienia kierunek. Zwykle płynie od jeziora Tonle Sap, ale gdy na wiosnę Mekong przybiera, masy wód odwracają kierunek biegu rzeki, a jezioro powiększa się kilkakrotnie.

Kambodża pełna jest kwiatów. Tu uprawia się lotosy.

Wnętrze lotosa. Surowe nasiona lotosa mają, według niektórych, smak surowego zielonego groszku, według innych – słonecznika. Nasiona lotosa dodaje się do potraw i deserów, a z łodyg tej rośliny robi się również włókno.

Domek duchów. Te domki są stawiane przy domach i innych budowlach, by udobruchać duchy, którym zabrano ich miejsca pod te budowle. Im większa budowla, tym większy powinien być domek. Przy domkach pali się trociczki i stawia jedzenie oraz picie dla duchów. Również w Tajlandii takie domki są powszechne.

Zwykle domki duchów są bardzo wytworne, w formie pałacyków (jak na poprzednim zdjęciu), ale niektórzy wykonują taki domek samodzielnie. Na tym zdjęciu jest akurat bardzo skromny domek.

Ołtarzyk w dużym markecie. Tiziano Terzani, który pokochał Kambodżę, tam właśnie stwierdził, że „znaczna część życia Dalekiego Wschodu nam umyka, ponieważ nie bierzemy pod uwagę jego więzi ze światem, który postrzegamy jako nierzeczywisty.”

Market jak market. Takie markety są na całym świecie, ale w Kambodży przy wejściu stoi ołtarzyk i nikogo to nie oburza.

Jezioro Tonle Sap zmienia swoją wielkość i kształt w zależności od pory roku. To zależy od tego, czy rzeka Tonle Sap do niego wpływa, czy wypływa. W porze deszczowej stan wody wzrasta z 2 do 14 m, a powierzchnia rozrasta się z 2.800 do 15.000 km kw.

Pływające wioski na jeziorze Tonle Sap. Żyje tu ponad milion osób – z rybołóstwa i uprawy ryżu na terenach zalewowych. Niestety niewiele mają z rozwijającej się turystyki, gdyż jest ona organizowana przez firmy zagraniczne.

W pływających wioskach życie toczy się na wodzie i pływa wszystko: domy, sklepy, świątynie, szkoły, a nawet hodowla krokodyli

Fish pedicure na ulicy w Siem Reap. Nazwa miasta oznacza klęskę Syjamu, czyli Tajlandii. Jest to miejsce przyjazne turystom, panuje ruch na drogach, bo jest to baza wypadowa do Angkor.

Potrawy kambodżańskie są dosyć ostre w smaku, choć łagodniejsze niż w Tajlandii. Amok to jedna z potraw narodowych. Jest to mięsne curry z mlekiem kokosowym z ryżem i przyprawami (czosnek i in.), zawinięte w liście bananowca. Amok, który zamówiliśmy w restauracji w Siem Reap zawierał kilka rodzajów mięsa, w tym mięso z krokodyla.

W Kambodży jada się przeważnie łyżką i widelcem. Jedzenie widelcem jest mało grzeczne – widelca używa się raczej do nabierania potraw na łyżkę. Pałeczki nie są tak powszechne jak w Wietnamie czy Chinach. Używa się ich raczej do jedzenia makaronu w zupie.

W Kambodży można zjeść coś nietuzinkowego, np. smażone robaki czy duże pająki.

Przyznam się, że zjadłam tylko jednego robala i nie czułam się z tym komfortowo. Może gdyby były bardziej wysmażone, kto wie?…

Co można przywieźć z Kambodży? Typowe kambodżańskie chusty w kratę, pieprz, cukier palmowy. bawełniane i jedwabne ubrania.

Z Jordanią kojarzy się od razu Petra, a jest tam naprawdę wiele do obejrzenia. W starożytności tereny Jordanii były włączane do różnych imperiów: asyryjskiego, babilońskiego, egipskiego, greckiego, rzymskiego, bizantyjskiego i perskiego. Dlatego jest tak różnorodna i tak różne ludy w niej mieszkają. Zresztą Jordania do dzisiaj jest schronieniem dla wielu uchodźców, w tym Palestyńczyków, a piękna królowa Rania pochodzi z Palestyny i jest swoim rodakom przychylna.

Pustynia Wadi Rum jest niesamowita. Można tam podziwiać ciekawe formacje skalne i nie dziwota, że organizowane są plenery fotograficzne, w których ceni się walory światła o różnych porach dnia. Piękno pustyni opisał m. in. brytyjski agent Thomas Edward Lawrence, który był zafascynowany tym miejscem i ukrywał się tam razem z wojskami emira Fajsala. Powstał o nim nawet film „Lawrence z Arabii”, a tamtejsi ludzie go pamiętają i otaczają szacunkiem jego wizerunek wyrzeźbiony na jednej ze skał na pustyni. Swoją drogą ciekawe, jak zmieniło się podejście do Arabów we współczesnym świecie. Europejczycy chyba zawsze byli zafascynowani kolorowym i bogatym orientem, natomiast dzisiaj za sprawą polityki, niektórzy ludzie podchodzą do tych rejonów z niechęcią. Akurat Jordania jest najbardziej europejskim z krajów arabskich i najchętniej współpracuje z innymi kulturami.

Chętnie bym spędziła na pustyni Wadi Rum więcej czasu. Jest możliwość wynajęcia namiotu i – w zależności od standardu – każdy może sobie taki namiot zarezerwować. Posiadacze grubszych portfeli mogą sobie wynająć białe „kosmiczne” luksusowe bańki widoczne na trzecim zdjęciu. Pustynię można zwiedzać terenówką lub pojeździć na wielbłądzie.

Ruiny zamku krzyżowców znajdują się w kilku miejscach. Można zwiedzić Kasr-al-Szaubak czy Kerak.

Miasto Madaba jest jednym z głównych ośrodków mozaikarstwa.

Z Góry Nebo przy dobrej widoczności można zobaczyć Jerozolimę i Morze Martwe. Stąd Mojżesz patrzył na Ziemię Obiecaną, do której nie wszedł, gdyż nie było mu to dane. Mojżesz zmarł na tej górze i został pochowany w dolinie.

Cytadela w Ammanie (zdjęcie pierwsze), czyli starożytnej Filadelfii. Geograf arabski Mukaddasi w 985 r. nazwał miasto Mieczem Pustyni. Widać musiało być wojownicze.

W muzeum na wzgórzu Cytadeli można obejrzeć wiele ciekawych starożytnych artefaktów. Stąd też widać wspaniałą panoramę stolicy. Ten większy biały budynek na górze w oddali (zdjęcie drugie), w otoczeniu zieleni, to pałac królewski. Na trzecim zdjęciu widać m. in. amfiteatr.

Tam na wysokiej górze stoi zamek Ajlun. Jest to przykład obronnej architektury islamu z okresu wojen krzyżowych.

Jedno z najlepiej zachowanych rzymskich miast na Bliskim Wschodzie – Jerash (starożytna Geraza), zwane Pompejami Wschodu. Miasto zostało założone przez legiony Aleksandra Wielkiego w II w. p.n.e. Można tu obejrzeć m. in. Łuk Triumfalny Hadriana, przejść główną ulicą Cardo, zobaczyć hipodrom, świątynię Zeusa, świątynię Artemidy, miejskie teatry ze wspaniałą akustyką, Bramę Północną. Ciekawą funkcję pełniły podłużne kamienie na kolumnach – ich dźwięk ostrzegał przed trzęsieniami ziemi.

Starożytne miasto zostało szczelnie obudowane nowym miastem, przez co nie jest należycie wyeksponowane. Szkoda, bo zasługuje na to, by mówić o nim jako o jednym z cudów świata starożytnego.

Odpoczynek nad Morzem Martwym. Muszę stwierdzić, że od strony Izraela trafiliśmy kiedyś na ładniejsze i lepiej zagospodarowane kąpielisko, ale kąpiel w tym morzu (a właściwie jeziorze) leżącym w największej depresji na Ziemi (430, 5 m p.p.m.) jest jedyna w swoim rodzaju. Zasolenie, które powoduje, że woda sprawia wrażenie tłustej, nie można się w niej zanurzyć i z trudem zmienia się pozycję jest niezapomnianym przeżyciem. Według tradycji na jego dnie spoczywają Sodoma i Gomora.

Czytałam trochę o Jordanii, m. in. „Autobiografię” królowej Noor, pochodzącej z USA żony poprzedniego króla Jordanii Husajna. Królowa ta była bardzo zaangażowana w sprawy kraju i Jordańczyków. Założyła fundację i organizowała wiele programów mających na celu wypromowanie Jordanii w świecie oraz programów społecznych, aby wydobyć niektóre obszary kraju z biedy, np. w regionie, gdzie wypasano owce, stworzono możliwość tkania dywanów. Tym zajmowały się kobiety, ale nie wszyscy mężczyźni im pomagali. Znalazł się też taki, który bezczynnie się przyglądał pracy żony, a następnie zgłosił się do fundacji, by mu znalazła drugą taką żonę (większość Arabów stać tylko na jedną żonę, ale mogą mieć do czterech żon). Z książki można się dowiedzieć wiele ciekawych szczegółów o Jordanii.

Zawsze chciałam zobaczyć ten wąwóz na własne oczy. Przeszłam Kolorowy Kanion na Synaju i marzyłam o zobaczeniu Petry. Te niesamowite, barwne formy z piaskowca warte są obejrzenia, a kolejnym cudem są wpasowane w skały budowle. Wykuli je ok. 2000 lat temu Nabatejczycy tworząc miasto tętniące niegdyś życiem, opuszczone z nieznanych przyczyn w końcu VIII w. Większa część Petry nie została jeszcze odsłonięta i może to ona da odpowiedź na pytanie o powstanie i upadek nabatejskiej cywilizacji.

Na zwiedzenie Petry potrzeba ok. tygodnia, a przynajmniej 2 dni, gdyż zajmuje ona prawie 100 km2. Na przejście najbardziej podstawowego szlaku o długości 8 km, potrzeba 3,5 do 4 godzin.

W Petrze wykuto również wodociągi (poziome wgłębienie), a okazuje się, że zimą potrafi tam spaść śnieg!

Wśród licznych grobowców ten najsłynniejszy, królewski, czyli tzw. Skarbiec z I w. p.n.e. Jego nazwa jest związana z legendą, iż na szczycie fasady umieszczono skarb faraona.

Teatr przebudowany przez Rzymian.

Najtrudniejszy jest powrót w upale, bez cienia, który daje wąwóz.

Gdy już dojdziecie do wyjścia, polecam klimatyzowaną restaurację z pysznym jedzeniem i wcale nie taką drogą jak na to słynne miejsce. Można tu odpocząć i zjeść obiad za ok. 10 USD, czyli w cenie, którą nam podawano w wielu innych restauracjach, a są i droższe, bo Jordania w ogóle jest droga.