19.11.2012

Żurawina (Oxycoccus Hill.) to wiecznie zielony półkrzew z rodziny brusznicowatych. Podobnie jak borówka czerwona (brusznica) w stanie naturalnym rośnie w lasach  i na torfowiskach półkuli północnej w Europie, na Syberii i w Ameryce północnej. Żurawiny są też blisko spokrewnione z  czarnymi jagodami. Należą do tej samej grupy roślin, co wrzosy i najlepiej czują się w zbliżonych warunkach (podobnie rododendrony i azalie). Nazwa wzięła się od rozwijających się pąków kwiatowych przypominających głowę żurawia.

Najpopularniejsze są: żurawina błotna (Vaccinium oxycoccus), żurawina wielkoowocowa (Vaccinium macrocarpon) oraz drobnoowocowa (Vaccinium microcarpon).

 

Owoce żurawiny mają dużą wartość odżywczą, smakową i leczniczą. Zawierają duże ilości witamin C (7,5-10,5 mg/100 g) i A, witaminy z grupy B (B1, B2, B6), karotenoidy, sole mineralne, kwasy organiczne (zwłaszcza askorbinowy, cytrynowy, pantotenowy, chinonowy i benzoesowy), cukry (glukoza, fruktoza i sacharoza), pektyny, białko, garbniki, polifenole i antocyjany, makro i mikroelementy (potas, wapń, fosfor, magnez, siarka, jod i in.).

Zawartość jodu jest uzależniona od gleby, na której rośnie żurawina i jest to zawartość wyższa niż w innych owocach. Żurawiny pochodzące z okolic Atlantyku zawierają bardzo dużo jodu.

Owoce żurawiny mają działanie wzmacniające i orzeźwiające, wzmagają funkcje żołądka i jelit. Sok żurawinowy nasila działanie antybiotyków i sulfonamidów stosowanych w leczeniu odmiedniczkowego zapalenia nerek, a także zapobiega tworzeniu się niektórych rodzajów kamieni w nerkach oraz infekcyjnym chorobom przewodów moczowych. Ponadto zalecany jest przy jaskrze, gośćcu i ma korzystne działanie na czynność trzustki.

Dzięki zawartości kwasu chinonowego wyciąg z żurawiny szczególnie skuteczny okazał się w leczeniu malarii.

Z uwagi na dużą zawartość witaminy C sok żurawinowy zalecany jest, wraz z miodem, przy przeziębieniach i anginie. Niestety, witamina ta jest nietrwała. W czasie przechowywania owoców zawartość witaminy C ulega istotnemu zmniejszeniu. Po 3 miesiącach w temp. 0 st. zmniejsza się do połowy, a po 6 miesiącach do ok. jednej czwartej.

Zawartość witaminy P (rutyny) sprawia, że można polecić żurawinę osobom ze skłonnością do żylaków i krwiaków.

Sok żurawinowy pomaga na bóle głowy wywołane zaczadzeniem.

Działanie żurawiny w drogach moczowych polega nie na tym, że zabija ona bakterie, ale na tym, że nie mogą się one osadzać na ściankach. Nie są w stanie się przylepić i spływają jak krople z dachu.

Naukowcy nadal badają mechanizm działania żurawin. Są dowody na to, iż żurawiny mogą przeciwdziałać tworzeniu się kamieni wapniowych w drogach moczowych oraz pomagają je rozpuszczać, ale nie wiadomo, dlaczego tak się dzieje. Według różnych teorii żurawiny zakwaszają mocz i w ten sposób zmniejszają stężenie szczawianów, które uczestniczą w powstawaniu kamieni lub też może zapobiegają zlepianiu się bakterii w konglomeraty, wokół których tworzą się kamienie.

Badania laboratoryjne przeprowadzone w Kanadzie wykazały, że wyciąg z żurawin hamował namnażanie się niektórych wirusów odpowiedziałnych za choroby przewodu pokarmowego.

Nie ustalono jeszcze, ile należy wypić soku z żurawin aby działał przeciwbakteryjnie. Według dr Kilbourna jest to pół szklanki soku, a z badań prof. Soboty oraz z przekazów ludowych wynika, że powinny to być dwie szklanki dziennie.

Sok żurawinowy nie działa u wszystkich tak samo, gdyż nie u wszystkich przechodzi do moczu wystarczająca ilość substancji czynnych lub zakażenie dróg moczowych zostało spowodowane przez bakterie niewrażliwe na żurawiny (wg prof. Soboty jest 60 % takich bakterii).

Badania wykazały, że dieta jabłkowo-żurawinowa wzmaga retencję wapnia. Z węglanu wapnia tworzą się benzoesany i cytryniany, które są lepiej rozpuszczalne. Dzięki temu organizm przyswaja większą ilość wapnia.

Duże znaczenie w żurawinach ma pektyna, gdyż powoduje dużą siłę galaretowacenia  przetworów. O ile pektyna w innych owocach powoduje, że potrzeba ok. 65% dodatku cukru, o tyle do żurawin potrzeba już tylko 40-42% dodatku cukru.

 

Olej z nasion żurawiny, składniki wosku, barwniki oraz tłuszcze są wykorzystywane do wyrobu świec, mydeł, perfum i w przemyśle farmaceutycznym.

 

Z żurawin można robić konfitury, soki, syropy, likiery, ocet, napoje, kisiel, galaretkę, a z liści herbatkę. Można też używać owoców do barwienia napojów i deserów.

 

Dzięki zawartości kwasu benzoesowego i chinonowego owoce przechowują się długo, a mrożone nawet do 2 lat.

 

Źródła:

1) M. Biggs, J. McVicar, B. Flowerdew „Wielka księga warzyw, ziół i owoców”, Dom wydawniczy Bellona,

2) J. Carper „Apteka żywności”, Hannah Publishing Ltd.,

3) P. Czikow, J. Łaptiew „Rośliny lecznicze i bogate w witaminy”, PWRL,

4) St. Karczmarczyk, I. I. Zbieć „Żurawina wielkoowocowa i możliwości jej uprawy w Polsce. Cz. II” Folia Universitatis Agriculturae Stetinensis 44-46, Ann. 1998,

5) dr K. Pliszka „Żurawina i borówka brusznica”, Wydawnictwo „Działkowiec”,

6) „Leksykon roślin leczniczych” pod red. A. Rumińskiej i A. Ożarowskiego, PWRL