Cząber ogrodowy (Satureja hortensis L.) pochodzi prawdopodobnie z rejonów Morza Śródziemnego i Czarnego oraz z Bliskiego Wschodu. W Europie pisano o cząbrze począwszy od XI w. jako o roślinie stosowanej w chorobach żołądka, wątroby czy jako środku moczopędnym. Wymieniają go kapitularze Karola Wielkiego, św. Hildegarda, Albert Wielki, K. v. Megenberg i inni. Roślinę tę uwidoczniono w planie ogrodu w St. Gallen. Do Europy Środkowej wprowadzili go mnisi w ogrodach klasztornych już we wczesnym średniowieczu i  stosowany był jako przyprawa kuchenna, lek oraz afrodyzjak. W Polsce cząber jest uprawiany od dawna. W XVI i XVII w. pisali o nim Marcin z Urzędowa czy Syreniusz.

Cząber kwitnie od czerwca do września i wówczas zbiera się ziele, suszy w pęczkach, w przewiewnych miejscach, z dala od słońca w temp. 25-30° C.

Ziele cząbru zawiera 1,4% olejku lotnego – do 20% cymolu, do 40% karwakrolu i pinen, garbniki 5-8%, substancje żywicowe i śluzowe oraz sole mineralne. Skład olejku lotnego cząbru jest zbliżony do olejku macierzanki i podobne jest też działanie ziela. Pobudza on wydzielanie soku żołądkowego i zmniejsza stany skurczowe jelit. Ponadto wykazuje dość istotne działanie przeciwbakteryjne i hamuje rozwój drobnoustrojów. Dzięki garbnikom łagodzi stany zapalne w przewodzie pokarmowymi działa przeciwbiegunkowo. Napary dodane do kąpieli leczą stany zapalne skóry. Napar z cząbru jest dobrym środkiem przeciwko glistom ludzkim. Dawniej uważano, że pobudza seksualnie.

Napar do picia: 10 g ziela zalać szklanką wrzątku i pić 2-3 razy dziennie po ½ szklanki.

Świeże listki można dodawać do zupy ziemniaczanej, fasolowej, grochowej, kapuśniaku czy z soczewicy, sosów, np. z żółtym serem, sałatek z fasolką szparagową, mięsnych, ziemniakami czy po prostu do zielonej sałaty, do ryb, potraw mięsnych (z baraniny, wołowiny, wieprzowiny), nadzienia drobiowego, warzyw strączkowych gotowanych czy duszonych (zapobiega wzdęciom), grzybów duszonych (oprócz pieczarek) i warzyw marynowanych.

Cząber wchodzi w skład pieprzu ziołowego.

Źródła:

1) Dr inż. Metera P. „O możliwościach stosowania świeżych ziół w kuchni”, „Wiadomości Zielarskie”1985 nr 4 s. 23,

2) Nowiński M. „Dzieje upraw i roślin leczniczych”, PWRiL, 1983,

3) Rumińska A. „Rośliny lecznicze”, PWN, 1981,

4) „Ziołolecznictwo: poradnik dla lekarzy” pod red. A. Ożarowskiego, PZWL, 1976.

Wpis z 31.08.2016 r.